موتورخانه یکی از مهمترین سیستم‌های گرمایشی در انواع ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری محسوب می‌شود. لذا با توجه به تنوع لوازم، تجهیزات مکانیکی و کنترلرهای الکترونیکی که در آن قرار دارند، نیازمند بهینه سازی و استفاده از بالاترین راندمان تجهیزات است. فضای مورد نیاز برای استقرار این لوازم با توجه به متراژ ساختمان و کاربری آن تعیین می‌شود، بنابراین موتور خانه طیف گسترده‌ای از متراژها را شامل می‌شود.
نکته مهم دیگری که در اجرا موتورخانه باید به آن توجه داشت سر و صدایی تولیدشده توسط تجهیزات آن است. با در نظر گرفتن این نکته، طراحی موتورخانه بهینه به‌گونه‌ای صورت می‌گیرد که بتوان آن را در خارج از ساختمان یا در پایین ترین سطح و به صورت ایزوله پیاده‌سازی نمود. دراین‌بین پارامترهای متعددی وجود دارند که می‌توانند بر عملکرد سیستم گرمایش و سرمایش مرکزی تأثیر بگذارند.
نحوه عملکرد موتور خانه چگونه است؟
بهترین راه برای شناخت فاکتورهای مهم جهت افزایش راندمان موتورخانه، آشنایی با کلیات عملکرد آن است. به‌طورکلی برای هر سیستم حرارت مرکزی، سه جز اصلی تعریف می‌شود که شامل مولدهای حرارتی، مبدل‌های حرارتی و لوله‌های انتقال است.
بویلرها یا دیگ‌های آب گرم از جمله تجهیزاتی هستند، که در دسته مولدها قرار می‌گیرند، که با کمک شعله‌های آتش، آب سرد ورودی را گرم کرده و منتقل می‌کنند. این آب در ادامه به اولین مبدل حرارتی سیستم، که منبع کویلی یا دوجداره است منتقل می‌شود و پس از آن از طریق لوله‌های انتقال به سایر مبدل‌ها یعنی رادیاتورها، فن‌کوئل‌ها و هواسازها که در فضای داخلی ساختمان قرار می‌گیرند رسانده می‌شود.
ازآنجایی‌که آب در گردش در مبدل‌های حرارتی پس از مدتی با افت دما روبه‌رو می‌شود، دوباره به کمک تجهیزاتی مانند پمپ‌های آب سیرکولاتور و لوله‌های رابط به بویلر منتقل می‌شوند تا گرم شوند. این فرآیند مانند یک چرخه همواره در حال انجام خواهد بود.
مراحل طراحی و نصب و راه اندازی موتور خانه به چه صورت است؟
در طراحی و محاسبات موتورخانه سه مرحله کلی تعریف می‌شود که شامل طراحی همه جانبه نقشه ها(شامل نقشه های مهماری و سازه و برق و صد البته مکانیک) و محاسبه و حتی شبیه سازی رفتاری تجهیزات در دنیای دیجیتال و در مرحله بعد ساخت فونداسیون و الزامات نظام مهندسی ابنیه و در نهایت خرید و نصب تجهیزات است. بدیهی است که هر یک از این موارد دارای جزئیات فراوانی هستند که مستقیم و غیرمستقیم بر راندمان نهایی سیستم، تأثیر می‌گذارند.
مرحله طراحی و محاسبه تجهیزات موتورخانه
بسیار بدیهی است، که اگر در محاسبات اولیه و طراحی ابنیه و تجهیزات موتورخانه، اشتباهی هر چند کوچک رخ دهد، و یا حتی پارامتر های محیطی و یا نوع استفاده در نظر گرفته نشود. راندمان موتورخانه به شدت کاهش می افتد.
مرحله ساخت فضای برای موتورخانه
در طی طراحی موتورخانه نگاه ویژه‌ای به این مرحله می‌شود چرا که تجهیزات زیادی در موتور خانه قرار می‌گیرند. آماده‌سازی بستر مناسب برای این تجهیزات، مزایای متعددی دارد که از مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فراهم کردن سطحی تراز و مناسب برای نصب تجهیزات
- دفع فشار ناشی از تجهیزات سنگین مانند بویلر، چیلر، منبع انبساط، منبع آب و دیگر موارد
- فراهم کردن فضای مناسب جهت نصب لرزه‌گیر برای جلوگیری از انتقال لرزش‌ها به داخل ساختمان
- جلوگیری از نفوذ آب به زیر تجهیزات به دلیل بلندی که به‌واسطه اجرای فونداسیون ایجاد می‌شود.
- تهویه هوا و انتقال گاز های سمی به خارج از موتورخانه
- روشنایی و تامین سیستم الکتریکی مورد نیاز
- دسترسی استاندارد بابت تعمیر و نگه داری آتی
علاوه بر این، درصورتی‌که فضای پیرامون به‌خوبی یا اصلاً اجرا نشود، امکان وقوع مشکلات آتی همچون، نشست زمین وجود دارد. که کل سیستم را تحت فشار قرار خواهد داد. مطمئنا چنین اتفاقی تاثیر نامناسبی بر راندمان سیستم خواهد داشت.
چند نکته ضروری درباره ساخت فونداسیون
ساخت فونداسیون صرفاً برای ساختمان‌های ضروری نیست. بلکه برای بسیاری از فضا ها علاوه بر فوندانسیون بستر ساختمان، نیز لازم است. فوندانسیون موتورخانه نیز یک از الزامات موتورخانه می باشد. البته باید در نظر داشت، لزومی برای انجام این مرحله در زمان بازسازی موتورخانه وجود ندارد و می‌توان از همان بستر اولیه استفاده نمود.
اما درصورتی‌که هنگام بازسازی موتور خانه تجهیزات جایگزین دارای وزن بیشتری باشند، باید تقویت فونداسیون را در دستور کار قرار داد. این مورد خود نشان‌دهنده‌ی این موضوع است که هر یک از تجهیزات به‌کار رفته در سیستم مرکزی نیاز به فونداسیون اختصاصی دارند.
در واقع وزن و اندازه تجهیزات در جزئیات طراحی موتورخانه لحاظ می‌شود و به همین دلیل مشخصات اجرایی پی مورد نیاز هر تجهیز در کاتالوگ آن بیان می‌شود. مشخص است که توجه به این جزئیات می‌تواند در پایان به بازدهی بالا سیستم منجر شود.
نحوه نصب تجهیزات مهم موتور خانه
بعد از اینکه مرحله اجرای ابنیه به‌درستی انجام شد نوبت به اجرا تجهیزات موتورخانه می‌رسد. که نصب تجهیزات را به دنبال خواهد داشت. اغلب برای نصب لوازم موتور خانه هم ترتیب مشخصی وجود دارد، برای مثال ابتدا دیگ آب گرم مستقر می‌شود و در ادامه مواردی مانند منبع آب گرم، کلکتورهای رفت و برگشت سیستم گرمایش و در آخر هم پمپ‌ها نصب می‌شوند. البته این موارد می‌تواند با توجه به شرایط و محاسبات موتورخانه با تغییراتی همراه باشد.
نصب دیگ یا بویلر
در ابتدا باید ذکر شود که بویلرها می‌توانند چدنی یا فولادی باشند و بر اساس جنسشان نحوه نصب آنها متفاوت خواهد بود. مدل‌های چدنی نیاز به اجرای فونداسیونی حداقل ۱۰ سانتی‌متر تا کف موتورخانه دارند. بعد از آن، مواردی مانند مونتاژ پره‌ها، تست آب بندی و دود بندی دیگ، اتصال متعلقات و نهایتاً بستن پوشش بویلر انجام می‌شود.
مهمترین اقدامی که در این مرحله می‌توان برای افزایش راندمان کار انجام داد لحاظ کردن فاصله بویلر از دیوارهای مجاور است که بین ۳۰ تا ۱۱۰ سانتی‌متر متناسب با موقعیت دیوار باید در نظر گرفته شود.
برای نصب بویلر فولادی نیز نکات مهمی وجود دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره نموند:
- اجرای فونداسیون مقاوم و نسوز در زیر دیگ فولادی
- لحاظ کردن دقیق دستورالعمل‌های تعیین‌شده در مرحله طراحی موتورخانه
- در نظر گرفتن فواصل استاندارد از اطراف و بالای دیگ
- در نظر گرفتن فضای مناسب برای عبور افراد جهت انجام سرویس و تعمیر تجهیزات
- استفاده از اتصالات بازشو
نصب منبع آب گرم
منبع آب گرم یکی از تجهیزات سنگین موتور خانه است، که مدل‌های دوجداره آن اغلب کمی بالاتر از بویلر نصب می‌شوند. این کار نیز از جمله اقداماتی است که بهره‌وری سیستم را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. در حقیقت با این کار در فصل تابستان این امکان وجود خواهد داشت که پمپ سیرکولاتور خاموش شود و به‌واسطه باز کردن شیر بای پاس، آب به‌طور طبیعی در گردش باشد. همان‌طور که مشخص است میزان مصرف انرژی با این اقدام کاهش می‌یابد ضمن اینکه اختلالی در گرمایش و سرمایش به وجود نخواهد آمد.
نکته مهم دیگری که باید در نصب منبع آب موتورخانه در نظر داشت، استقرار آن به‌طور افقی است تا فضای کمتری را بگیرد. از طرفی یک طراحی بهینه و مهندسی‌شده به‌گونه‌ای است که منبع آب گرم را در نزدیکی بویلر و پمپ‌ها لحاظ می‌کنند تا کمترین میزان لوله‌کشی نیاز باشد. این مورد به‌خوبی از اتلاف انرژی جلوگیری می‌کند.
نصب پمپ سیرکولاتور
پمپ سیرکولاتور از دیگر اجزای مهم موتورخانه است که تأثیر بسزایی در بهینه‌سازی آن دارد. برای این منظور یکسری اقدامات مهم در هنگام نصب آن صورت می‌گیرد که شامل موارد زیر می‌شوند:
- پمپ باید به‌گونه‌ای اجرا شود که در مسیر خطوط لوله باشد.
- از کمترین زانویی، خم و اتصالات استفاده شود تا خوردگی پروانه‌ای در خطوط لوله انتقال، کاهش پیدا کند.
- انجام هواگیری قبل از اتصال آن به سیستم مرکزی ضروری است.
در هنگام نصب پمپ، درجه‌ای برای فشار و دبی لحاظ می‌شود که این کار کاملاً تخصصی است و توصیه می‌شود به‌هیچ‌عنوان در صورت عدم اطلاعات کافی آن را تغییر ندهید.
نصب منبع انبساط موتورخانه
منبع انبساط در دو مدل باز و بسته طراحی می‌شود که هریک از آنها شرایط نصب منحصربه‌فردی را دارند.
منبع انبساط باز اغلب در فضاهای آزاد مانند پشت بام قرار می‌گیرد و دارای لوله‌های متنوعی مانند پرکن آب، رفت و برگشت آب گرم بویلر، سر ریز، هواکش و لوله تخلیه است. نکات مهمی درباره اجرای این اتصالات وجود دارد که در نظر گرفتن آنها می‌تواند به افزایش راندمان موتورخانه منجر شود.
- لوله سر ریز به صورتی که قابل مشاهده باشد باید تا موتور خانه ادامه پیدا می‌کند.
- به‌منظور جلوگیری از تشکیل حباب در مسیر لوله‌ها، بهترین گزینه اجرای قائم آنها تا حد امکان است.
- در صورت اجرای افقی سیستم لوله‌کشی، ضروری است که در خطوط لوله، شیب لازم ایجاد شود.
- عایق‌کاری منبع انبساط با توجه به اینکه در فضای باز قرار می‌گیرد، بسیار حائز اهمیت است.
منبع انبساط بسته نیز در مسیر خط مکش پمپ قرار می‌گیرد تا به‌این‌ترتیب فشار ثابت را تجربه کند. برای استقرار منبع انبساط بسته، باید فضای مورد نیاز برای تعمیر و سرویس آن در نظر گرفته شود و اگر حجمی بیشتر از ۶۰ لیتر دارد باید پایه‌ای مناسب برای آن تعبیه شود. نکته مهم دیگر قرارگیری منبع بین ورودی بویلر و شیر یک طرفه به‌طوری‌که در مسیر آب سرد باشد، است. همچنین باید بررسی شود که در این مسیر هیچ‌گونه نشتی وجود نداشته باشد.
پارامترهای تاثیرگذار در موتورخانه
با توجه به آنچه بیان شد موتورخانه دارای تجهیزات متنوعی بوده و اجرای آن نیز نیاز به طی کردن مراحل مختلف و گاهی پیچیده دارد. در حقیقت طراحی و محاسبات موتورخانه با جزئیات فراوانی همراه است و در چنین شرایطی بدیهی است که بازده سیستم به فاکتورهای زیادی وابسته باشد؛ اما به‌طور خلاصه می‌توان موارد زیر را به‌عنوان مهمترین پارامترها برای افزایش راندمان موتورخانه معرفی نموند:
- فضای زیربنای مناسب
- محل قرارگیری موتورخانه
- همخوانی تجهیزات استفاده‌شده در موتورخانه
- استفاده از تجهیزات و برندهای استاندارد و مجاز
- دقت در محاسبه مصرف سوخت و راندمان و ظرفیت گرمایی موتورخانه
- دقت در اجرا بر اساس نقشه‌ها و محاسبات طراح
- اجرا اصول و ضوابط و مقررات شهرداری و سازمان نظام مهندسی
- رعایت نکات ایمنی و آتش نشانی
- بهینه‌سازی کلیه پارامترها برای افزایش راندمان و کاهش هزینه
انجام کلیه خدمات محاسبه، طراحی و اجرا موتورخانه توسط مهندسی و بازرگانی هانیکا
همان‌طور که مشخص است کلیه مراحل طراحی و تامین و خرید تجهیزات و صد البته اجرا موتورخانه نیاز به دانش، تخصص و تجربه فراوان دارد تا نتیجه نهایی مطلوب و سیستم مرکزی با بهره‌وری بالایی آماده استفاده باشد. از طرفی بسته به نوع سازه، کاربری و متراژ آن تمامی جزئیات می‌تواند دستخوش تغییرات گسترده‌ای شود و این لزوم مراجعه به مراکز معتبر و شناخته‌شده برای طراحی و اجرا را نشان می‌دهد.
پیشنهاد می شود جهت بازدید از فروشگاه مهندسی و بازرگانی هانیکا و خرید تجهیزات موتورخانه از لینک پیوست بازدید نمایید.
تمامی این خدمات توسط مجموعه مهندسی و بازرگانی هانیکا در بالاترین سطح کیفی ارائه می‌شوند. این شرکت با سابقه طولانی و با تکیه بر دانش و تجربه تیمی حرفه‌ای از مهندسین و تکنسین‌ها توانسته پروژه‌های موفق متعددی را به ثبت برساند و رضایت مشتریان را جلب نماید.
آدرس شرکت: تهران -انتهای اتوبان ستاری – میدان دانشگاه – ساختمان ایت الله هاشمی